Objaśnienie Polityki - św. Tomasz z Akwinu

Poprzez powstające kompletne wydanie dzieł Tomasza z Akwinu w języku polskim polscy czytelnicy, nie tylko teolodzy i filozofowie, ale wszyscy zainteresowani kulturą, otrzymują właśnie bezpośredni dostęp zarówno do myśli Akwinaty, jak również do jego rzetelnej metody dyskursywnego dochodzenia do prawdy. Święty Tomasz uczy intelektualnej uczciwości i odwagi, precyzji myślenia i wytrwałości w dążeniu do prawdy, otwartości na różne – także „nieortodoksyjne” – nurty filozoficzne. Wszystkie te cechy umiejscawiają go wśród najwybitniejszych duchowych i intelektualnych mistrzów naszej kultury, a jego dzieła, należące do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego, stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań.

Chociaż Objaśnienie „Polityki” Arystotelesa (Sententia libri Politicorum) z całą pewnością nie należy do grupy tych pism Akwinaty w których wyraził on swoje stanowisko na temat fundamentalnych problemów filozofii i teologii w sposób najbardziej wyczerpujący i dopracowany, to jednak błędem byłoby traktowanie tego komentarza jako odgrywającego marginalną rolę w całym korpusie dzieł Doktora Powszechnego. Już choćby z racji czysto historycznych powinno się uznać Objaśnienie za dzieło o dużym znaczeniu. Stanowi ono bowiem – obok podobnego komentarza Alberta Wielkiego – jedno z pierwszych świadectw recepcji Polityki Arystotelesa po setkach lat nieobecności tego pisma w powszechnym obiegu. Powstanie komentarzy Alberta i Tomasza wyznacza więc początek ważnego etapu rozwoju filozofii polityki na Zachodzie, w którym Polityka stanie się jednym z zasadniczych punktów odniesienia, tekstem szeroko dyskutowanym i komentowanym. W Objaśnieniu „Polityki” odnajdujemy zatem najwcześniejszą interpretację politycznego nauczania Arystotelesa, dokonaną niedługo po tym, jak Polityka stała się na powrót znana czytelnikom i uczonym świata zachodniego. Już sam ten fakt powinien nas skłonić do uważnego przyjrzenia się temu komentarzowi – czytamy we Wprowadzeniu do Dzieła wszystkie, t. 43, Objaśnienie „Polityki” (tytuł oryginalny: Sententia libri Politicorum).

 

Nie tylko jednak racje historyczne powodują, że dzieło to należy uznać za istotne. Wprawdzie streszcza ono i porządkuje z dużą starannością tekst Stagiryty, jednak w niektórych jego fragmentach przebijają się także osobiste refleksje św. Tomasza. Przybierają one postać niewielkich, ewidentnie odautorskich uwag lub prób uspójnienia komentowanego tekstu za pomocą jakiejś naczelnej idei, mającej połączyć ze sobą wiele rozproszonych wątków. Przyglądanie się myśli Tomasza – komentatora jest pouczające, pozwala bowiem wyszczególnić te treści, które w Polityce Arystotelesa szczególnie żywo wpływały na umysłowość Akwinaty, a przez to również na całą średniowieczną i późniejszą kulturę filozoficzną.