Dzieła wszystkie, t. 15, Summa teologii, I, q. 1–26
Summa teologii św. Tomasza z Akwinu (znana też jako Suma teologiczna) to jego najważniejsze i najsłynniejsze dzieło. Pracował nad nim przez siedem ostatnich lat życia. Należy ono do klasyki filozofii i teologii, a jednocześnie jest jednym z najbardziej wpływowych tekstów w kulturze Zachodu.
Św. Tomasz w swojej pracy wykorzystał średniowieczny gatunek „summy”, który miał na celu pełne, syntetyczne i zwięzłe przedstawienie jakiejś dziedziny. W zamyśle Akwinaty dzieło to miało być przeznaczone dla początkujących - choć prawdopodobnie w trakcie pracy przekroczyło te zamierzenia. Tak pisał o tym w prologu do Summy:
„Ponieważ nauczyciel prawdy katolickiej powinien nie tylko nauczać zaawansowanych, lecz także kształcić początkujących zgodnie ze słowami Apostoła z Pierwszego Listu do Koryntian (3,1–2): »jako malutkim w Chrystusie, dałem wam mleko na napój, nie pokarm«, dlatego postanowiliśmy, aby w tym dziele to, co należy do religii chrześcijańskiej, przekazać w sposób odpowiedni dla kształcenia początkujących. (…) ufni w pomoc Bożą, (…) spróbujemy postępować zwięźle i jasno w takiej mierze, w jakiej zniesie to materia”.
Najogólniejszy plan całości Summy przedstawia się często jako wielki kolisty ruch „wyjścia i powrotu”. Punktem wyjścia jest Bóg, od którego pochodzi stworzony świat i człowiek. Człowiek powraca następnie ku Bogu wraz z całym stworzeniem przez swoje czyny i zbawczą pomoc Jezusa Chrystusa, działającego w Kościele poprzez sakramenty. W związku z tym Summa jest podzielona na trzy główne części. Pierwsza (I) mówi o Bogu i Jego przymiotach oraz o stworzeniu; druga (II) mówi o ludzkich czynach, jest poświęcona moralności i dzieli się na dwie mniejsze. Trzecia część (III) mówi o tajemnicach życia Chrystusa i o sakramentach.
Tom, który przedstawiamy, to sam początek Summy. Rozpoczyna się rozważaniem o naturze teologii, a następnie przedstawia kwestie związane z istnieniem Boga i jego przymiotami. Znajdziemy tu m.in. słynne "pięć dowodów" na istnienie Boga. Św. Tomasz omawia pytania o prostotę Boga, Jego doskonałość, dobroć, nieskończoność, niezmienność, wiedzę, miłość i wszechmoc. Podobnie jak w innych swoich dziełach stara się przy tym zharmonizować treść objawienia chrześcijańskiego z klasyczną grecko-łacińską filozofią.
O serii:
- Dzieła św. Tomasza, zebrane w ramach 70-tomowej serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu”, należą do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego i stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań.
- Tomaszowe dzieło, w zależności od tłumaczenia, liczy od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy stron. Do jego spuścizny odwołują się nie tylko katolicy, lecz również chrześcijanie innych wyznań, a także niewierzący specjaliści rozmaitych nauk humanistycznych, w tym ekonomiści i politycy.
- Serię opracowują: Fundacja Pro Futuro Theologiae, Instytut Tomistyczny i Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze. W projekcie bierze udział wielu wybitnych tłumaczy oraz badaczy twórczości św. Tomasza z Akwinu.
- Projekt wydania serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu” został objęty honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki.