Album Kościoły Gotyckie W Polsce
Niezwykła podróż po średniowiecznej Polsce
W obecnych granicach Polski znajduje się kilkaset gotyckich kościołów, wśród których są dzieła bardzo wybitne, liczące się w skali Europy Środkowej. Biorąc pod uwagę okoliczności historyczne i bardzo wyraźne odrębności ziem wchodzących dzisiaj w skład Polski, największy nacisk położono na ziemie dawnego Królestwa Polskiego. Album rozpoczyna się od prezentacji kościołów Małopolski, która od 1320 roku była rdzeniem odrodzonego organizmu politycznego pod panowaniem Piastów, a potem Jagiellonów. W kolejnych rozdziałach znalazły się gotyckie świątynie Wielkopolski, Mazowsza i Śląska. Przedostatnia część jest poświęcona terenom dawnego państwa krzyżackiego – Pomorze Gdańskie wraz z Ziemią Chełmińską i Warmią – bezprecedensowego organizmu politycznego, wokół którego narosło wiele mitów i nieporozumień. Prezentację kończą świątynie z Pomorza Zachodniego, które również przynależą do ogromnego regionu artystycznego w basenie Morza Bałtyckiego.
Pomimo że gotyk kojarzy się nam zwykle z wysokimi, zbudowanymi z czerwonej cegły budowlami, autor zaskakuje czytelnika przykładami gotyckiej architektury drewnianej (kościół Archanioła Michała w Dębnie Podhalańskim) oraz budowlami z ciosów z granitu. Ciekawostką jest również to, że takie kościoły powstawały nie tylko w stolicach poszczególnych dzielnic jako wyraz prestiżu ich władców, ale również na prowincji jako zwykle kościoły parafialne. Jednym z takich niezwykłych przykładów jest kościół parafialny świętego Andrzeja w Gosławicach, który naśladuje rotundę Anastasis przy bazylice Grobu Świętego w Jerozolimie. W czasach krzyżowców, gdy słowa „Święty Grób” stały się bojowym zawołaniem rycerzy chrześcijańskich, każdy podejmujący krucjatę był zobowiązany odwiedzić święte miejsce. W tym celu wykorzystywano kopie świątyń naśladujących te stojące w Palestynie.
Dzięki licznym, wspaniałym fotografiom autorstwa Jerzego Andrzejewskiego, przedstawiające całe budowle, ich wyposażenie oraz detale architektoniczne (m.in. sklepienia, portale, maswerki, dekoracje rzeźbiarskie) możemy zobaczyć to, czego na pierwszy rzut oka przy zwiedzaniu nie widać i zaglądamy do miejsc, gdzie wejść nie można.
Publikacja stanowi jedną z nielicznych w Polsce pozycji popularnonaukowych poświęconych architekturze średniowiecznej. Została poprzedzona bogatym wstępem na temat powstania tego stylu architektonicznego w Europie wraz z najbardziej charakterystycznymi dla niego przykładami.
Marek Walczak - kierownik Zakładu Historii Sztuki Średniowiecznej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego; w badaniach naukowych koncentruje się na sztuce gotyckiej (gł. rzeźba architektoniczna i snycerka, malarstwo, rzemiosło artystyczne), ze szczególnym uwzględnieniem sztuki doby Piastów i Jagiellonów w Krakowie.
Jerzy Andrzejewski – artysta, fotografik specjalizujący się w zdjęciach architektury romańskiej i gotyckiej.