Kiedy należy odmówić udzielenia Komunii Świętej? - kard. Raymond Leo Burke

W 2004 roku, podczas prezydenckiej kampanii wyborczej w Stanach Zjednoczonych Ameryki, decyzje niektórych biskupów zostały zakwestionowane przez innych biskupów. Dotyczyły one zastosowania kanonu 915 Kodeksu Prawa Kanonicznego w stosunku do katolickich polityków, którzy publicznie, po uprzednim upomnieniu, nadal popierali ustawodawstwo sprzyjające aborcji, jak również ustawodawstwo sprzeczne z naturalnym prawem moralnym – na przykład ustawodawstwo dopuszczające klonowanie ludzkiego życia w celu pozyskiwania komórek macierzystych poprzez niszczenie sztucznie wytworzonych ludzkich embrionów oraz ustawodawstwo przedefiniowujące małżeństwo tak, by obejmowało związek między osobami tej samej płci. Dyskusja, która wywiązała się wśród biskupów, ujawniła sporo poważnych nieporozumień dotyczących normy kanonu 915 KPK. Po pierwsze odmowa udzielenia Komunii Świętej była wielokrotnie przedstawiana jako kara kanoniczna, gdy w rzeczywistości dotyczy ona obowiązku, jaki spoczywa na szafarzu Komunii Świętej (zwyczajnym lub nadzwyczajnym) nieudzielenia Komunii Świętej tym, którzy uporczywie trwają w jawnym grzechu ciężkim1. Odmowa ta może być skutkiem nałożenia lub deklarowania kar kanonicznych ekskomuniki i interdyktu (zob. kan. 1331 §1, 2; i 1332) albo może być motywowana poszanowaniem świętości sakramentu, troską o zbawienie duszy wiernego przystępującego do Komunii Świętej lub chęcią uniknięcia zgorszenia.

Kwestia niedopuszczenia do Komunii Świętej była szeroko dyskutowana przez biskupów Stanów Zjednoczonych podczas spotkania w czerwcu 2004 r. Oświadczenie Konferencji Katolickich Biskupów Stanów Zjednoczonych pt. „Katolicy w życiu politycznym”, przyjęte 18 czerwca 2004 r. i będące owocem tej dyskusji, nie uwzględniało zagadnienia obowiązku niedopuszczania do Komunii Świętej osób, które mimo upomnienia uporczywie i publicznie popierają ustawodawstwo sprzeczne z prawem moralnym naturalnym. W oświadczeniu tym czytamy:

Pojawiło się pytanie, czy odmowa udzielenia Komunii Świętej niektórym katolikom zaangażowanym w życie polityczne ze względu na ich publiczne poparcie dla aborcji na żądanie jest konieczna. Biorąc pod uwagę szeroki zakres okoliczności związanych z wydaniem ostrożnego osądu w tak poważnej sprawie, uznajemy, że takie decyzje, zgodnie z normami kanonicznymi i duszpasterskimi, pozostają w gestii poszczególnych biskupów. Biskupi mogą zasadnie formułować różne osądy odnośnie do tego, jaki sposób działania duszpasterskiego jest najroztropniejszy. O ile osąd dotyczący dyspozycji osoby, która przystępuje do Komunii Świętej, należy do szafarza sakramentu, o tyle obiektywny stan katolickich polityków, którzy świadomie i dobrowolnie wyznają poglądy sprzeczne z naturalnym prawem moralnym nie wydaje się zależeć od miejsca. W oświadczeniu nie porusza się kwestii zgorszenia publicznego. Chociaż wyrażono zaniepokojenie „okolicznościami, w których nauczanie katolickie i praktyka sakramentalna mogą być nadużywane do celów politycznych”, nie wspomniano o głęboko błędnym wniosku, który jako taki wypływa z dopuszczenia przez Kościół do Komunii Świętej polityków uporczywie popierających postawy i ustawodawstwo, które w istotny sposób naruszają naturalne prawo moralne.

Oświadczenie to zdaje się również zdejmować ciężar odpowiedzialności z szafarza Komunii Świętej, pozostawiając tę kwestię całkowicie w gestii biskupa. W tym samym dniu, w którym wydano oświadczenie zgromadzenia biskupów, jeden z nich wydał własne oświadczenie, w którym zasugerował, że kanon 915 nie będzie stosowany w jego diecezji. Stwierdził, że:

Archidiecezja będzie nadal postępować zgodnie z nauczaniem Kościoła, które nakłada na każdego katolika obowiązek zbadania swojego sumienia pod kątem godności przyjmowania Komunii Świętej. Nie jest to rolą osoby rozdającej Ciało i Krew Chrystusa.

To stanowisko myli normę kanonu 916, która odnosi się do samooceny poszczególnych osób przystępujących do Komunii Świętej, z normą kanonu 915, która zobowiązuje szafarza Komunii Świętej do odmowy udzielenia sakramentu we wskazanych przypadkach. Niektórzy biskupi wydali oświadczenia kwestionujące obowiązek odmowy udzielenia Najświętszej Eucharystii, gdyż według nich odmowa w jakiś sposób zaprzecza naturze Eucharystii, ponieważ takie postępowanie przekształca celebrację sakramentu jedności w teatr konfliktu.

W obliczu tego zamieszania najlepszym rozwiązaniem wydaje się być przestudiowanie historii formowania się normy kanonu 915, co pozwoli zrozumieć stałą praktykę Kościoła i myśl papieża Jana Pawła II, prawodawcy Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.

Kard. Raymond Leo Burke

Fragment książki Poszanowanie Ciała i Krwi Pańskiej. Kiedy należy odmówić udzielenia Komunii Świętej