Dzieła wszystkie, t. 17, Summa teologii, I, q. 47–74
17 tom serii obejmuje kwestie Summy teologii, w których św. Tomasz kontynuuje rozważania o stworzeniu. Omawia w nich zagadnienie wielości i różnorodności stworzeń (kwestia 47) oraz naturę dobra i zła (kwestie 48–49). Rozważa stworzenia czysto duchowe, tj. aniołów (kwestie 50–64), a następnie cielesne (kwestie 65–74). Ta ostatnia część stanowi w dużej mierze komentarz do opisu sześciu dni stworzenia z Księgi Rodzaju.
Summa teologii św. Tomasza z Akwinu (znana też jako Suma teologiczna) to jego najważniejsze i najsłynniejsze dzieło. Pracował nad nim przez siedem ostatnich lat życia. Należy ono do klasyki filozofii i teologii, a jednocześnie jest jednym z najbardziej wpływowych tekstów w kulturze Zachodu.
Św. Tomasz w swojej pracy wykorzystał średniowieczny gatunek „summy”, który miał na celu pełne, syntetyczne i zwięzłe przedstawienie jakiejś dziedziny. W zamyśle Akwinaty dzieło to miało być przeznaczone dla początkujących – choć prawdopodobnie w trakcie pracy przekroczyło te zamierzenia. Tak pisał o tym w prologu do Summy:
„Ponieważ nauczyciel prawdy katolickiej powinien nie tylko nauczać zaawansowanych, lecz także kształcić początkujących zgodnie ze słowami Apostoła z Pierwszego Listu do Koryntian (3,1–2): »jako malutkim w Chrystusie, dałem wam mleko na napój, nie pokarm«, dlatego postanowiliśmy, aby w tym dziele to, co należy do religii chrześcijańskiej, przekazać w sposób odpowiedni dla kształcenia początkujących. (…) ufni w pomoc Bożą, (…) spróbujemy postępować zwięźle i jasno w takiej mierze, w jakiej zniesie to materia”.
Najogólniejszy plan całości Summy, liczącej w obecnym wydaniu 10 tomów, przedstawia się często jako wielki kolisty ruch „wyjścia i powrotu”. Punktem wyjścia jest Bóg, od którego pochodzi stworzony świat i człowiek. Człowiek powraca następnie ku Bogu wraz z całym stworzeniem przez swoje czyny i zbawczą pomoc Jezusa Chrystusa, działającego w Kościele poprzez sakramenty. W związku z tym Summa jest podzielona na trzy główne części. Pierwsza (I) mówi o Bogu i Jego przymiotach oraz o stworzeniu; druga (II) poświęcona jest dążeniu człowieka do Boga zawierając m.in. analizę aktów ludzkich i życia moralnego. Trzecia część (III) odnosi się do tajemnic życia Chrystusa i sakramentów.
O serii:
- Dzieła św. Tomasza, zebrane w ramach 70-tomowej serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu”, należą do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego i stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań.
- Tomaszowe dzieło, w zależności od tłumaczenia, liczy od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy stron. Do jego spuścizny odwołują się nie tylko katolicy, lecz również chrześcijanie innych wyznań, a także niewierzący specjaliści rozmaitych nauk humanistycznych, w tym ekonomiści i politycy.
- Serię opracowują: Fundacja Pro Futuro Theologiae, Instytut Tomistyczny i Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze. W projekcie bierze udział wielu wybitnych tłumaczy oraz badaczy twórczości św. Tomasza z Akwinu.
- Projekt wydania serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu” został objęty honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki.