Jan Kaim (1912-1949). Wszechpolak, żołnierz...
Nakładem Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego oraz Wydawnictwa Neriton ukazała się publikacja „Jan Kaim (1912-1949). Wszechpolak, żołnierz, kurier” autorstwa Michała W. Puchalskiego. Praca w 2022 r. została nagrodzona w konkursie na najciekawsze prace magisterskie i doktorskie związane z historią ruchu narodowego i katolicyzmu społecznego w Polsce. To kolejna pozycja w serii wydawniczej Młodzi Historycy IDMN, której celem jest popularyzacja dorobku młodych badaczy oraz zachęcenie ich do podejmowania badań w tym zakresie.
Jan Kaim (ps. „Filip”, „Krysiak”, „Wiktor”) urodził się 17 września 1912 r. w Starosiedlicach, a zmarł 18 lipca 1949 r. w Warszawie. Był przedwojennym działaczem Młodzieży Wszechpolskiej (MW) i Stronnictwa Narodowego (SN) we Lwowie, studentem tamtejszej politechniki, członkiem kierownictwa, a następnie prezesem Towarzystwa Bratniej Pomocy Studentów na tejże uczelni. Kaim uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r., następnie walczył w strukturach Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) i brał udział w działalności konspiracyjnej.
W czerwcu 1944 r. został aresztowany przez Gestapo i po brutalnym śledztwie, tuż przed wybuchem powstania warszawskiego, deportowany do obozu koncentracyjnego Gross Rosen. Był więziony również w KL Mauthausen-Gusen oraz w podobozie KL Linz, gdzie doczekał wyzwolenia. Po drugiej wojnie światowej kontynuował działalność konspiracyjną, w tym pomiędzy krajowymi i emigracyjnymi ośrodkami Stronnictwa Narodowego, dla Komendy Głównej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego i delegatur rządu RP na uchodźstwie. Prześladowany przez władze komunistyczne został skazany na śmierć i stracony na terenie więzienia mokotowskiego w Warszawie.
Na ponad 160 stronach monografii poznajemy życie i działalność Jana Kaima. Praca zachowuje układ chronologiczno-problemowy. Składa się ze wstępu i trzech rozdziałów obejmujących: życiorys Jana Kaima w latach 1912-1945 (rozdział I), jego działalność w konspiracyjnym SN w latach 1945-1947 (rozdział II) oraz losy po aresztowaniu przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego do jego śmierci w 1949 r. (rozdział III).
– Omawiana pozycja na wielu polach wzbogaca dotychczasową wiedzę, dotyczącą przede wszystkim praktycznych aspektów działalności struktur SN w czasie wojny i w pierwszym okresie po jej zakończeniu. Porusza także zagadnienie komunikacji pomiędzy emigracyjnymi i krajowymi ośrodkami SN. W interesujący sposób przybliża sylwetkę J. Kaima, poszerzając tym samym, w odniesieniu do działaczy i polityków Narodowej Demokracji, istniejącą już literaturę biograficzną. Stanowi ponadto cenne uzupełnienie dla istniejących już opracowań poruszających omawianą problematykę – czytamy w recenzji dr. Macieja Motasa.