W zmaganiach o wieczność. Wybrane teksty z "Moraliów" św. Grzegorza Wielkiego

Prezentujemy kompendium oparte na siedmiotomowej edycji „Moraliów” św. Grzegorza Wielkiego – dzieła, którego pełny przekład ukazał się w latach 2006–2016 i od tamtej pory stał się inspiracją dla wielu prac naukowych. Tak obszerna seria może jednak onieśmielać nawet osoby żywo zainteresowane nauczaniem Ojców Kościoła, zwłaszcza przyzwyczajone do zwięzłych, współczesnych opracowań.

Lektura „Moraliów” niesie ze sobą pewne trudności: szeroko zakrojone wywody, częste ogólne ujęcia oraz duża liczba alegorii – dziś odbieranych jako zbyt rozbudowane. Mimo to właśnie w tej różnorodności znaczeń kryje się siła dawnej egzegezy: świeżość spojrzenia i zdolność wydobywania z tekstu biblijnego treści głębokich i ponadczasowych.

Współczesna biblistyka skłania się ku większej powściągliwości w interpretacji, mocniej trzymając się kontekstu i zamierzonego sensu natchnionego autora. Grzegorz Wielki natomiast próbuje zachować równowagę między „historią” (dosłownością) a „tajemnicą” (interpretacją duchową). Uważa, że dzieło pozbawione faktów jest „niczym”, a pozbawione tajemnicy – „małej wartości”. Umysł, jak pisze, najlepiej rozumie Pismo, gdy łączy oba bieguny: historię poprzez wiarę, tajemnicę poprzez nadzieję.

Jednak w komentarzu moralnym to właśnie „tajemnica” bardziej pociąga autora – tu widzi największy pożytek duchowy. Spośród wyróżnianych przez siebie trzech sensów biblijnych (historycznego, typologicznego i moralnego), dwa ostatnie – alegoryczne – stanowią dla niego klucz do odkrywania głębi księgi Hioba. Sens typologiczny prowadzi go do odniesień do Chrystusa czy Kościoła, zaś moralny – do prawd dotyczących życia duchowego.

Autor z niezwykłą uwagą wydobywa te znaczenia z każdego wersetu. Choć rezultat bywa prostszy niż sam proces poszukiwań, w wielu miejscach jego myśl rozbłyskuje oryginalnością i duchową przenikliwością. Pod piórem Grzegorza nawet znane prawdy nabierają nowego światła – a czytelnik zyskuje szansę na odkrycie ich w sposób, którego dotąd nie znał.

Ta książka jest zaproszeniem, by wejść w świat jednej z najważniejszych średniowiecznych interpretacji księgi Hioba – w formie bardziej przystępnej i współczesnej niż monumentalna, siedmiotomowa edycja.