Piękno i łzy. Jak radzić sobie ze smutkiem?

2023-04-06

Piękno ma być na chwałę Bożą, gdyż piękno jest splendor varitatis, jest blaskiem prawdy. (Forgeot)

Jest to ciąg dalszy refleksji opartych na lekturze „Z całą prostotą”, czyli rozmowy Pawła Milcarka z ojcem opatem seniorem Antoine Forgeot z tradycyjnego benedyktyńskiego opactwa w Fontgombault we Francji, gdzie mnisi starają się zachować jak najwięcej z życia monastycznego praktykowanego przez całe wieki, w duchu Reguły św. Benedykta i zachowując jej zasady. Można czytać jako samodzielny tekst.

Piękno jest blaskiem prawdy, a łzy – owocem dostrzeżenia go w każdym Bożym dziele oraz tęsknoty za nim tam, gdzie Stwórca przyszedł do swoich, a swoi go nie przyjęli. Bo czyż Chrześcijanin może być szczęśliwy w świecie, który odrzuca Boga, w którym upatruje jedynego dobra?

CISZA

Dusze pragną ciszy, choć często nie zdają sobie z tego sprawy. Często jej nie znają, a gdy jej doświadczają, są uszczęśliwione i doceniają to dobrodziejstwo.

Dom Antoine Forgeot OSB

Zaczyna do nas docierać, że w tak napastliwym środowisku, gdzie umysł człowieka jest bezustannie atakowany coraz silniejszymi bodźcami, gdzie chaos, wynikający z nadmiaru, wkrada się do każdej sfery życia, gdzie, chcąc przebić się przez ten gęsty szum informacyjny, potrzeba prawie trzęsienia ziemi, cisza potrzebna nam jest jak woda po wyczerpującym biegu. Cisza jest dziś wyzwaniem. Potrzeba odrobiny odwagi, aby zostać z nią sam na sam, jeśli nie robiło się tego od długiego czasu. Niektórych przeraża na tyle, że nie ruszą się nigdzie bez ukochanych przeszkadzaczy wysyłających powiadomienie za powiadomieniem, aktywując na okrągło układ nagrody w mózgu i uzależniając od siebie jak toksyczny kochanek. Do tego dyskretna słuchawka w uchu – przywykliśmy do tego tak szybko, że teraz nawet idąc ulicą i żywo rozprawiając o czymś z samym sobą lub z towarzyszącymi zmęczonej głowie głosami, nikt nawet nie weźmie nas za wariata! Tymczasem łaska owocuje w ciszy, zaznacza Paweł Milcarek. Warto dać przestrzeń Duchowi Świętemu, aby mógł uczynić w nas wielkie rzeczy, aby pomógł nam stawać się takimi, jakimi powinniśmy być. Bez niej nie dostrzeżemy, jak Bóg przychodzi w lekkim powiewie, nie usłyszymy Jego wezwania, nie odczujemy Jego obecności.

W pośpiechu nie docenia się cudów. J.R.R. Tolkien

To kolejny argument przemawiający za wprowadzaniem ciszy do własnego życia. Poszukiwanie piękna wymaga skupienia. Aby odnaleźć to, co ma prawdziwą wartość, nie można zadowalać się byle błyskotką, nawet gdy, na pierwszy rzut oka, błyszczy jaśniej. To jest jak w jednym opowiadaniu Bruna Ferrero o ćmie, która zamiast zadowalać się sztucznym światłem lamp, zakochała się w świetle odległej, niedostępnej gwiazdy. Kiedy inne ćmy spalały się obijając skrzydełkami o zwykłe lampy, ona żyła tą głęboką tęsknotą, którą wzbudziła jej gwiazda. Tęsknota jest rzeczą właściwszą Chrześcijaninowi, niż szukanie spełnienia w tym, co oferuje ten świat.

ŁZY

Piękno ma być na chwałę Bożą, gdyż piękno jest splendor varitatis, jest blaskiem prawdy. (Forgeot)

Bóg stworzył świat pięknym i każde stworzenie nosi w sobie to piękno. Niestety, podobno nie ma bardziej inwazyjnego gatunku niż gatunek ludzki, więc świat ten skalany jest naszą potrzebą ingerowania w Boży zamysł, a więc nie tylko nieposłuszeństwem, ale i pychą. Skąd to ciągłe poprawianie Stwórcy? Cóż, mleko rozlane, owoc poznania zerwany, a ze skutkami borykać będziemy się do końca świata. I prawdopodobnie jak długo świat będzie trwał, człowiek będzie przedkładał swoją wolę nad wszystko inne.

W świecie wykreowanym przez J.R.R. Tolkiena jest pewna bardzo inspirująca postać, jedna z Valier, czyli należąca do grona najważniejszych duchów opiekuńczych Ardy, czyli tego świata, Nienna. Dobrze zna ona smutek i opłakuje każdą ranę zadaną światu. Nie rozpacza jednak beznadziejnie, ale przemienia żal w mądrość. Opłakanie całego zła świata, wszystkich krzywd, zdrad, zawodów, utraty ufności i niewinności – to ważne zadanie i ważna rola. Łzy mają wartość większą niż złoto. A te, które Chrystus wylał w ogrójcu, były bezcenne. Zanim zło tego świata zostało odkupione przez niewinną Ofiarę, zostało rzewnie opłakane, a łzy te były mistycznym wstępem do aktu zbawienia.

Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni (Mt 5,4)

Taka perspektywa sprawia, że mam ogromną słabość do obrazu Anne Marie Zilberman Złote łzy, mylnie przypisywanemu Gustavowi Klimtowi. Nie wszystkie łzy są złe, jak zauważył mistrz Tolkien.

PIĘKNO

Piękno pomaga, gdy pojawiają się trudności. (Forgeot)

Wprowadzanie piękna w życie jest dobrą zmianą, ale estetyzm to za mało. Piękno ma być na chwałę Bożą – to dlatego dawniej, gdy ludzie brali religię na poważnie, stawiano katedry, dbano o godne przystrojenie ołtarza i okrycie celebransa – nie dla budowania swojego ego, ale dla oddania Bogu, co boskie. Przykład dała Maria Magdalena, drogimi olejkami namaszczająca stopy, później przebite, mające zanieść krzyż na Golgothę, miejsce przeznaczone na złożenie Ofiary z Boga-Człowieka.

Kościół to miejsce, w którym przechadzają się aniołowie. (Forgeot)

Te słowa padają w książce „Z całą prostotą” więcej niż raz. Pokazują, że to nie tylko budowla, nawet bardzo piękna. To miejsce, gdzie świat cielesny spotyka się z duchowym, gdzie namacalne przenika to, co znajduje się poza poznaniem zmysłowym. Tylko podczas składania Najświętszej Ofiary ziemia staje się tak bliska Niebu. Święta Faustyna Kowalska pisała o tym, że, aniołowie, gdyby mogli zazdrościć, to by nam zazdrościli przyjmowania Komunii św. oraz cierpienia. Wielki Tydzień jest czasem skupienia wokół tych dwóch filarów trudnej, a jakże przez to pięknej strony życia Chrześcijanina. Poprzez wywyższenie krzyża szczególną wartość nadano cierpieniu. Nie dla cierpienia samego w sobie – nie byłoby go w idealnym świecie bez grzechu - ale dla tego, do czego w świecie skażonym otwiera drogę. Krzyż jest bramą zbawienia i, choć Chrystus zbawił świat własnymi siłami i nie potrzebuje niczyjej pomocy, to możemy swoje cierpienie włączyć w dzieło zbawienia ofiarowując je za winy swoje i nie tylko i w ten sposób zbliżyć się do Boga.

Dar łez (jest darem Boga) jest najmniejszym z charyzmatów, ale być może jednym z tych, które najskuteczniej bronią przed pychą. Dar ten zatapia wszelkie rozproszenia. (Forgeot)

Łzy skruchy są pożądanym owocem autentycznej modlitwy. W starym mszale rzymskim znaleźć można nawet fOrmularz mszy wotywnej o uproszenie łez – per petitione lacrimarum. Oczywiście, łzy te nie muszą fizycznie pojawić się w naszych oczach. Nie muszą nawet spowodować smutku na poziomie emocjonalnym. Emocje nieraz pomagają i mogą być wielką łaską, ale równie często utrudniają właściwe rozeznanie nawet tego, co jest dobre, a co złe. Różne reakcje emocjonalne są właściwe dla różnych osobowości, temperamentów, zależą od szeregu okoliczności, ale od naszej woli tylko w niewielkim stopniu. Dlatego nie spowiadamy się z naszych odczuć, ale ewentualnie z tego, co z nimi zrobimy. Natomiast łzy skruchy, które wylewa dusza przy pojednaniu z Bogiem, wynikają z bojaźni Bożej i z pragnienia, aby nigdy więcej nie obrazić już ukochanego Rodzica.

Jak oliwa pływa po wierzchu każdego płynu, tak łzy na wszelkim dobrym uczynku.

Św. Antoni z Padwy, Kazanie moralne

Krzyż, a szczególnie trud i udręki, które znosimy, by żyć według przykazania miłości i drogi sprawiedliwości, są źródłem naszego dojrzewania i uświęcenia”

Papież Franciszek, Gaudete et exsultate

Natomiast prawdziwą komunię, jedność z Bogiem przeżyć możemy podczas Eucharystii, kiedy daje On nam Siebie na pokarm i jest to niezrównany przywilej człowieka, jakby przedsmak raju. Bo wieczność może być błogosławieństwem tylko w jedności z Bogiem, w bliskości z Absolutem. Inaczej musiałaby być przekleństwem, bo wszystko, co nie Jest w całej pełni, w końcu musi się znudzić. A wieczna nuda nie jest zachęcającą perspektywą, raczej koszmarną wizją.

Znaczenie ma również sposób sprawowania kultu - należy dać Bogu to, co najpiękniejsze. Człowiek zawsze jest beneficjentem tej relacji i nigdy nie zdoła się odwdzięczyć, ale to przecież nie daje nam prawa, aby nie próbować.... Nie może być przerostu formy nad treścią tam, gdzie istotą jest zbawienie świata. Jest ofiara składana Bogu, gdzie Bóg jest również Kapłanem i Ofiarą! Per Ipsum et cum Ipso et in Ipso… Jakby tego było mało, to przecież dochodzi jeszcze kwestia uniżenia się Stwórcy do poziomu stworzenia, rezygnacja z Boskości dla człowieka. I po co? Powodów pewnie można znaleźć mnóstwo, ale jeden jest szczególny: po to, aby odczuł on Jego bliskość.

Samo w sobie jest cudem, że coś tak olbrzymiego i historycznego może mieć w sobie tyle uczucia. To tak, jakby ktoś odnalazł swój salon i kominek we wnętrzu Wielkiej Piramidy. To tak, jakby okazało się, że ulubiona lalka dziecka jest najstarszym świętym wizerunkiem na świecie, czczonym w Chaldei lub Niniwie. To tak, jakby dziewczyna w ogrodzie, do której zalecał się mężczyzna, była również posągiem stojącym w tym miejscu od wieków. To właśnie tutaj wszystko, co uważano za słabość, ujawnia pełnię swojej siły.

G.K. Chesterton, Nawrócenie i magia